Danú – An Seanduine Dóite

Ierland kent een uitgebreide muziektraditie en dat weerspiegelt zich in de talloze folkartiesten en folkbands die er nog steeds actief zijn. De band Danú is er één van en werd in 1994 opgericht in Waterford, Oost-Ierland. Ze vernoemen zich naar Danú, de Ierse godin van de voorspoed.

De muzikanten van Danú voelen zich sterk verbonden met de Gaelic traditie, muziek en taal maar zijn ook niet bang om te experimenteren met de bezetting van de band. De groep is tweemaal uitgeroepen tot beste traditionele groep in de BBC Radio 2 Folk Awards.

Het is heerlijke muziek om naar te luisteren en ik ben fan van de heldere stem van zangeres Muireann Nic Amhlaoibh. Dit nummer An Seanduine Dóite (The Burnt Old Man) wordt in het Gaelic gezongen en ik zal hieronder de Engelse tekst weergeven zodat u weet waar het over gaat;

Advice I received out on the road
From a rogue of a priest to marry an old man
But he cared for nothing save that I would increase his wealth
And that I would be for my whole life dependent on the neighbors

Chorus (after each verse)
O yerra, old man, being with you is not for me
O yerra, old man, may you be scorched and burned
O yerra, old man, being with you is not for me
And if I were at the door I would catch you alive

I went to Cork looking for the wherewithal for a wake
Tobacco pipes and wood for a coffin
On my return home, sick tired and sad
Where did I find my old man but roasting bacon

If I were to find my old man drowned in a boghole
His legs broken and his bones in pain
I’d take him home and I’d wake him
And I’d walk out with the young boys

If you marry an old man, you will marry a rogue
Who will leave rags before you on the stairs
In the morning he’ll be complaining with roguery
And in the evening he’ll be merrily playing music

I married an old man, I had no sense
I did that on the advice of my relatives
I went home with him, sad is the story
And I got up in the morning preferring to be dead

O yerra, old man, being with you is not for me
O yerra, old man, may you be scorched and burned
O yerra, old man, being with you is not for me
And a couple of Sundays will put you under the sod

En voor als u echt mee wil zingen de tekst in het Gaelic:

Comhairle a fuaireasa amuigh ar an mbóthar
Ó rógaire sagairt an seanduine a phósadh
Ba chuma leis siúd ach go méadóinn a phóca
‘S go mbeinn fad a mhairfinn ag brath ar na comharsainn

Chorus (after each verse):
Ó dheara ‘sheanduine, leatsa ní gheobhadsa
Ó dheara ‘sheanduine, loscadh is dó ort
Ó dheara ‘sheanduine, leatsa ní gheobhadsa
‘S dá mbeinnse i mbéal dorais ná beirimse beo ort

Chuasa go Corcaigh ag triall ar ghléas thórraimh
Píopaí, tobac agus cláracha comhrainn
Mo theacht dom abhaile go tinn tuirseach brónach
Cá bhfaighinnse mo sheanduin’ ach ‘g róstadh muicfheola

Dá bhfaighinnse mo sheanduine báite i bpoll móna
A chosa bheith briste is a chnámha a bheith leonta
Thabharfainn abhaile é is do dhéanfainn é a thórramh
Is shiúllóinn amach leis na buachaillí óga

Má phósainn tú an seanduine, pósfaidh tú claidhaire
Fágfaidh sé a bhalcaisí romhat ar a staighre
A déanamh ar maidean beidh ag cnáimhseáil le claidhreacht
Is siar sa tráthnóna ag seimint go meidhreach

Phósas an seanduine, is orm bhí díchéille
Dheineas an méid sin ar chomhairle mo ghaolta
Chuas abhaile leis faraoir an scéal san
Is déiríos ar maidin is b’fhearr liom an t-éag liom

Ó dheara ‘sheanduine, leatsa ní gheobhadsa
Ó dheara ‘sheanduine, loscadh is dó ort
Ó dheara ‘sheanduine, leatsa ní gheobhadsa
Is cúpla Domhnach a chuirfidh fén bhfód thú

Charles Gounod – Aria ‘Le veau d’or’ uit de opera Faust

Eigenlijk plaats ik deze video niet in eerste instantie vanwege de aria Le veau d’or uit de opera Faust van de Franse componist Charles Gounod (1818-1893). In dit geval gaat het mij om de Bulgaarse bas die de aria zingt, Nicolai Ghiaurov (1929-2004). Alle grote bassen zoals Boris Christoff en Fjodor Chaliapine hebben deze aria prachtig vertolkt, maar ik houd van het timbre van Ghiaurov en van zijn expressie. In zijn stem én in zijn gezicht. Ik had vele andere fragmenten kunnen uitkiezen om zijn stem te laten horen, maar deze aria helpt wel om beiden te laten zien.

Het is de aria van het gouden kalf, waarin de duivel, Méphistophélès, in een opzwepend lied een menigte studenten toezingt met de volgende tekst;

MÉPHISTOPHÉLÈS
Le veau d’or est toujours debout!
On encense
Sa puissance,
D’un bout du monde à l’autre bout!
Pour fêter l’infâme idole
Roi et peuples confondus,
Au bruit sombre des écus,
Dansent une ronde folle
Autour de son piédestal!…
Et Satan conduit le bal!

CHŒUR
Et Satan conduit le bal!

MÉPHISTOPHÉLÈS
Le veau d’or est vainquer des dieux!
Dans sa gloire
Dérisoire
Le monstre abjecte insulte aux cieux
Il contemple, ô rage étrange!
A ses pieds le genre humain
Se ruant, le fer en main,
Dans le sang et dans la fange
Où brille l’ardent métal!
Et Satan conduit le bal!

CHŒUR
Et Satan conduit le bal!

In Engelse vertaling:

MEPHISTOPHELES
The golden calf is still standing,
His might
Is celebrated
From one end of the world to the other!
Nations and kings mix together
To hail the infamous idol
And to the sinister clink of coins
They whirl in a frenzied ring
Round and round his pedestal!
And Satan leads the dance!

ALL
And Satan leads the dance!

MEPHISTOPHELES
The golden calf triumphs over the gods;
Basking in
His preposterous glory
The base monster insults Heaven!
He looks down, ? O strange madness! ?
On the human race at his feet
Sallying forth, sword in hand,
Through blood and filth,
Where the burning metal is shining!
And Satan leads the dance!

ALL
And Satan leads the dance!

Nicolai Ghiaurov was getrouwd met de Italiaanse sopraan Mirella Freni (1935-2020) en ze woonden samen in Modena, Italië tot aan zijn dood. Leuk weetje; er is op Antarctica een berg naar hem vernoemd op Livingston Island, de Ghiaurov Peak.

Overigens komt bovenstaand fragment uit een concert dat hier in zijn geheel is terug te vinden en zeer de moeite waard is.

Jazz At The Philharmonic – Perdido

Jazz At The Philharmonic (JATP) is niet zozeer een jazzband maar een idee. De Amerikaanse jazzproducer Norman Granz (1918-2001) had het idee opgevat in de jaren ’40 van de vorige eeuw om meer ‘live-gevoel’ in zijn opnames te brengen. Het idee was om een soort grote jamsessies te houden met topartiesten uit de jazzwereld met natuurlijk publiek erbij. Zelf zei hij erover;

That’s when I got the idea of putting it out. I thought of it not as a recording session but as a documentary of an event as it happened with no doctoring. I wanted to capture the spontaneity of a jam session on record. When I heard those discs, I realized you could never get that in a studio where you get a controlled performance.

Hij moest wat scepsis overwinnen want hij wilde alleen de grootste namen. Jazzmusici opnoemen die onder de noemer JATP hebben gespeeld is zinloos, ze waren er praktisch allemaal bij. Het album Best Of The 1940s Concerts geeft een prachtige weergave van die concerten en mag in geen enkele jazzverzameling ontbreken.

Bovenstaand nummer Perdido staat op dat album en is een prachtig voorbeeld van de kwaliteit van de muziek en de geweldige live-ambiance waarin werd opgetreden. Het is ooit geschreven door de trombonist van Duke Ellington, Juan Tizol (u kunt hier een mooi verhaal over Tizol lezen) maar wordt hier fantastisch gespeeld door Ray Brown op de bas, Jo Jones op drums, Flip Phillips op tenorsaxofoon, Hank Jones op piano, Illinois Jacquet op tenorsaxofoon, Bill Harris op trombone en Howard McGhee op trompet.

Hank Jones mag het nummer op piano inleiden. Op 0;10 begint het herkenbare thema, maar let vooral op de fantastische solo’s. Op 0;52 de solo voor tenorsaxofoon, op 3;45 de trompetsolo, op 5;55 weer een saxofoonsolo, op 8;50 een solo voor piano en natuurlijk een solo voor trombone, op 11;43. Al die tijd de stuwende bas van Ray Brown op de achtergrond en de reacties uit het publiek; het is ruim 16 minuten genieten.

Drs. P – Het Trapportaal (De Commensaal)

Drs. P is het pseudoniem van Heinz Herman Polzer (1919-2015), een Nederlandstalige tekstschrijver en zanger met de Zwitserse nationaliteit. Dat pseudoniem is ooit bedacht door Willem Duys en verwijst naar de academische graad in economie die Polzer behaalde.

Drs. P maakte echter carrière in de kleinkunst en hij is vooral bekend om zijn taalvondsten en zijn vermogen om toch tamelijk gruwelijke gebeurtenissen op een vrij lichte manier te brengen. Zijn grootste hit Dodenrit is daar een prima voorbeeld van.

Ik heb nu gekozen voor het nummer Het Trapportaal, ook wel bekend als De Commensaal. Ook hier wordt een toch steeds terugkerende nare gebeurtenis, een dode juffrouw in het trapportaal heerlijk weg gebagatelliseerd met het feit dat dit zo’n rommel geeft (‘wat heb ik aan die gein, dat kost maar zeep en terpentijn‘).

De nummers van Drs. P lopen altijd prima, ik houd van nonchalante zinnen in dit nummer als iedereen heeft toch zijn eigenaardigheden en vrijheid blijheid daar niet van én ik vind dat archaïsch taalgebruik wel leuk; van commensalen hoor je niet meer. Let ook op de swingende muziek die het nummer ondersteund. Als u bovenstaand nummer op YouTube beluisterd ziet u rechts van de video onder Drs. P Compilé Complé een lijst met andere nummers van hem, of u klikt hier.

Gil Scott-Heron – The Revolution Will Not Be Televised

Gil Scott-Heron (1949-2011) was een Amerikaanse soulzanger, jazz-dichter, spoken wordartiest en schrijver. Ik verzamel voornamelijk vinylalbums in het pure jazzgenre, maar zijn album Pieces of a Man mag absoluut niet in mijn verzameling ontbreken.

Een reden daarvoor is het bovenstaande nummer The Revolution Will Not Be Televised. Er is namelijk wat bijzonders aan de hand met dit nummer. Het is een satirisch gedicht of lied waarvan de titel in de jaren zestig populair was in de Black Powerbeweging. Het nummer staat bol van de verwijzingen naar televisieseries, advertentieslogans, entertainmentberoemdheden, sociale gebeurtenissen of nieuwsitems.

The Revolution Will Not Be Televised was een antwoord op het spoken-wordnummer When the Revolution Comes van The Last Poets. Dat laatste nummer is wat militanter, Scott-Heron stopt veel meer soul in zijn antwoord en dat vind je op het hele album terug.

Dit nummer springt eruit omdat het een voorloper van de rapmuziek is. We kennen allemaal het nummer Rapper’s Delight van de Sugar Hill Gang, wat vaak te boek staat als het eerste rapnummer, maar die zijn schatplichtig aan Gil Scott-Heron, iets dat Chuck D van de bekende rapgroep Public Enemy ook in deze documentaire aangeeft.

Hieronder vindt u de songtekst:

You will not be able to stay home, brother
You will not be able to plug in, turn on and cop out
You will not be able to lose yourself on skag
And skip out for beer during commercials, because
The revolution will not be televised

The revolution will not be televised
The revolution will not be brought to you
By Xerox in four parts without commercial interruptions
The revolution will not show you pictures of Nixon blowing a bugle
And leading a charge by John Mitchell, General Abrams, and Spiro Agnew
To eat hog maws confiscated from a Harlem sanctuary
The revolution will not be televised

The revolution will not be brought to you by the Schaefer Award Theatre
And will not star Natalie Woods and Steve McQueen or Bullwinkle and Julia
The revolution will not give your mouth sex appeal
The revolution will not get rid of the nubs
The revolution will not make you look five pounds thinner, because
The revolution will not be televised, brother

There will be no pictures of you and Willie Mae
Pushing that shopping cart down the block on the dead run
Or trying to slide that color TV into a stolen ambulance
NBC will not be able predict the winner
At 8:32 on report from twenty-nine districts
The revolution will not be televised

There will be no pictures of pigs shooting down brothers on the instant replay
There will be no pictures of pigs shooting down brothers on the instant replay
There will be no pictures of Whitney Young
Being run out of Harlem on a rail with a brand new process
There will be no slow motion or still lifes of Roy Wilkins
Strolling through Watts in a red, black, and green liberation jumpsuit
That he has been saving for just the proper occasion

Green Acres, Beverly Hillbillies, and Hooterville Junction
Will no longer be so damn relevant
And women will not care if Dick finally got down with Jane
On Search for Tomorrow
Because black people will be in the street looking for a brighter day
The revolution will not be televised

There will be no highlights on the eleven o’clock news
And no pictures of hairy armed women liberationists
And Jackie Onassis blowing her nose
The theme song will not be written by Jim Webb or Francis Scott Keys
Nor sung by Glen Campbell, Tom Jones, Johnny Cash
Engelbert Humperdinck, or The Rare Earth
The revolution will not be televised

The revolution will not be right back
After a message about a white tornado
White lightning, or white people
You will not have to worry about a dove in your bedroom
The tiger in your tank, or the giant in your toilet bowl
The revolution will not go better with Coke
The revolution will not fight germs that may cause bad breath
The revolution will put you in the driver’s seat

The revolution will not be televised
Will not be televised
Will not be televised
Will not be televised
The revolution will be no re-run, brothers
The revolution will be live

En voor de aardigheid wat referenties naar al die televisieseries, -persoonlijkheden en andere gebeurtenissen, dan heeft u nog iets te doen:

• “Plug in, turn on, and cop out”, een referentie naar Timothy Leary’s pro-LSD slogan “Turn on, tune in, drop out.”
• “Skag”, ander woord voor heroïne
• “Pigs”, ander woord voor politie
• “Process”, uitdrukking voor het gebruik van chemicaliën om het haar van een zwart persoon uit de krul te halen
• Xerox, wereldberoemde fabrikant van kopieermachines
• Richard Nixon, 37e president van de Verenigde Staten
• John N. Mitchell, Minister van Justitie onder president Nixon
• Generaal Creighton Abrams, bevelhebber tijdens de Vietnamoorlog
• Spiro Agnew, 39e vice-president van de Verenigde Staten onder president Nixon
• “Hog maws”, soul food gemaakt van varkensmaag
• Schaefer Award Theatre, een filmserie die op verschillende Amerikaanse televisiestations werd uitgzeonden
• Natalie Wood, Amerikaanse actrice
• Steve McQueen, Amerikaanse acteur
• Bullwinkle, cartoonfiguur
• Julia, de hoofdrol in een Amerikaanse televisie sitcomserie Julia met Diahann Carroll.
• “Give your mouth sex appeal”, uit de Ultra Brite tandpasta reclame
• “The revolution will not get rid of the nubs”, waarbij ‘the nubs’ baardstoppels zijn uit de Gillette Techmatic scheermesreclame van die tijd
• Willie Mays, honkbalspeler
• “NBC will not be able to predict the winner at 8:32”, een verwijzing naar televisienetwerken die de winnaar van de presidentsverkiezingen voorspellen kort na het sluiten van de polls om 20.00 uur
• Whitney Young, leider van de burgerrechtenbeweging
• Roy Wilkins, directeur van de NAACP, de National Association for the Advancement of Colored People
• Watts, een buurt in Los Angeles, een verwijzing naar de Watts-rellen in 1965
• “Red, black, and green”, de kleuren van de Pan-Afrikaanse vlag
• Green Acres, een Amerikaanse sitcom
• The Beverly Hillbillies, een Amerikaanse sitcom
• “Hooterville Junction” (een verbastering van “Petticoat Junction”, een Amerikaanse sitcom en zijn fictieve locatie)
• “…will no longer be so damned relevant,” een goedkeuringsverklaring voor de landelijke zuivering die leidde tot het stopzetten van bovengenoemde drie televisieshows
• Dick and Jane, een typisch blank stel met blanke kinderen, een broer en zus
• Search for Tomorrow, een populaire Amerikaanse soapserie
• The Brighter Day, een andere Amerikaanse soapserie
• “Hairy-armed women liberationists”, deelnemers aan de tweede feministische golf
• Jackie Onassis, weduwe van John F. Kennedy
• Jim Webb, Amerikaanse componist
• Francis Scott Key, auteur van het volkslied “The Star-Spangled Banner”
• Glen Campbell, Amerikaanse countryzanger
• Tom Jones, Welshe popzanger en gastheer van de show This Is Tom Jones
• Johnny Cash, Amerikaanse countryzanger en gastheer van The Johnny Cash Show
• Engelbert Humperdinck, Britse popzanger en gastheer van The Engelbert Humperdinck Show
• Rare Earth, Amerikaanse blanke rockband
• “White tornado”, advertentieslogan voor Ajax schoonmaakmiddel, “Ajax cleans like a white tornado”
• “White lightning”, een uitdrukking voor “Moonshine”, de titel van een jaren vijftig country & westernsong  van George Jones, én van een psychedelische rockband.
• “Dove in your bedroom”, een advertentie refererend aan Dove anti-transpiratie deodorant
• Verwijzing naar “Put a tiger in your tank”, van Esso Benzinestations
• “Giant in your toilet bowl,” is een verwijzing naar de Liquid-Plumr commercials die stelden dat het zo goed reinigde alsof “having a giant in your toilet bowl” met een animatie van een lange arm die met een ontstopper in je toilet zat
• Verwijzing naar “Things go better with Coke”, een Coca Cola-advertentie
• Verwijzing naar “Fights germs that may cause bad breath”, van een Listerine mondwateradvertentie
• “Will put you in the driver’s seat”, verwijzing naar een advertentieslogan van Hetz autoverhuurbedrijven

Tamala – Picce Mi

Het trio Tamala bestaat uit de Senegalese zanger Mola Sylla, de Senegalese koraspeler Bao Sissoko en de Belgische violist Wouter Vandenabeele. Tamala betekent ‘reizigers’ en dat is niet voor niets, want hun muziek beweegt zich tussen verschillende instrumenten en tradities. Er wordt gezongen in het wolof of in het soussou, allebei talen uit West-Afrika.

Het album Lumba, waar bovenstaand nummer Picce Mi op staat, is een prachtige staalkaart van het kunnen van dit trio. Er staat een nummer op, Hallelujah, dat wordt gezongen met een koor. In het nummer Tule tuul werkt het trio samen met een zangeres uit Estland, Mari Kalkun. De interactie tussen Afrikaanse instrumenten als de kora en de riti en de viool van Vandenabeele zorgt sowieso al voor een spannende crossover en het nummer Picce Mi geeft weer een heel andere sfeer weer.

Picce Mi gaat over een vogel die beschouwend de wereld verkent en ziet dat de rijkdom in de wereld ongelijk verdeeld is. Het nummer heeft een wat bluesy sfeer omdat hier de mondharmonica van Olivier Vander Bauwede de viool van Vandenabeele van repliek dient.

Alle nummers op dit prachtige album geven de maatschappelijke betrokkenheid aan van het trio. Ongelijkheid, armoede en respect voor de cultuur worden door Mola Sylla met zijn kenmerkende stemtimbre gebracht, omringd door een paar veelzijdige muzikanten.

Claudio Monteverdi – Ab aeterno ordinata sum uit de Selva morale e spirituale

Luisteren naar het werk van Claudio Monteverdi (1567-1643) voelt een beetje als thuiskomen. Zijn opera’s, madrigalen en kerkmuziek heb ik voor het merendeel beluisterd en zet ik nog vaak op. Het is bijna ondoenlijk om een favoriet stuk van hem uit te kiezen.

Ik kies vandaag voor een deel uit zijn Selva morale e spirituale. Dat is een collectie van geestelijke muziek die Monteverdi in Venetië publiceerde in 1640 en 1641. Het omvat verschillende werken, van madrigalen tot een complete mis en variërend van werken voor één tot acht stemmen met verschillende instrumentaties.

Ik laat een motet voor solostem horen en wel voor de laagste stem, de bas. Ab aeterno ordinata sum komt uit het Bijbelboek Spreuken 8: 23-31. Aan het woord is de goddelijke wijsheid, gepersonifieerd als God’s oogappel, spelend voor zijn aangezicht. Ik zal de Latijnse tekst weergeven met daaronder de Nederlandse vertaling.

Ab aeterno ordinata sum,
et ex antiquis, antequam terra fieret.
Nondum erant abyssi, et ego jam concepta eram :
necdum fontes aquarum eruperant :
necdum montes gravi mole constiterant :
ante omnes colles ego parturiebar :
adhuc terram non fecerat et flumina et cardines orbis terrae.
Quando praeparabat caelos, aderam :
quando certa lege et gyro vallabat abyssos :
quando aethera firmabat sursum et librabat fontes aquarum :
quando circumdabat mari terminum suum et legem ponebat aquis,
ne transirent fines suos :
quando appendebat fundamenta terrae.
Cum eo eram cuncta componens :
et delectabar per singulos dies,
ludens coram eo omni tempore,
ludens in orbe terrarum :
et deliciae meae esse cum filiis hominum.

Ik ben in het begin gemaakt, nog voor alles er was,
nog voor de aarde vorm kreeg.
Toen er nog geen oceanen waren, werd ik voortgebracht,
nog voor de bronnen met hun waterstromen.
Toen de bergen nog niet waren neergezet,
werd ik voortgebracht,nog voor er heuvels waren.
De aarde en de velden had de Heer nog niet geschapen,
geen korrel zand was nog gemaakt.
Ik was erbij
toen hij de hemel zijn plaats gaf en een cirkel om het water trok,
de wolken aan de hemelkoepel plaatste,
de oceanen bruisend op liet wellen,
toen hij aan de zeeën grenzen stelde,
het water met zijn woord zijn plaats gaf,
de fundamenten van de aarde legde.
Ik was zijn lieveling, een bron van vreugde, elke dag opnieuw.
Ik was altijd verheugd in zijn aanwezigheid, vond
vreugde in zijn hele aarde
en was blij met alle mensen.

De bas Stephen MacLeod zingt het op werkelijk prachtige wijze en de begeleiding van Cantus Cöln onder leiding van dirigent Konrad Junghänel is gedurende de 3 cd’s die deze uitgave telt fantastisch.