Les Barricades Mystérieuses van de Franse componist François Couperin (1668-1733) is een stuk voor klavecimbel waar van alles mee aan de hand is. Om te beginnen weet niemand precies hoe je het schrijft. Oorspronkelijk gepubliceerd als Les Baricades Mistérieuses (één ‘r’ in het eerste woord en een ‘i’ in het tweede woord in plaats van een ‘y’) zijn er talloze varianten in de loop van de jaren gepubliceerd.
Verder weet niemand wat de titel precies betekent. Over welke barricaden gaat het hier? Wellicht zijn ze met reden mysterieus want we zijn er nog niet uit. Er zijn kenners die verwijzen naar het vrouwenondergoed uit die tijd, de ondoordringbaarheid der korsetten. Anderen zinspelen op onopgeloste harmonieën in het stuk. Anderen zien in het pulserende ritme weer het stampen van de druiven om wijn te maken (ook omdat het Franse woord ‘barrique’ verwijst naar een ‘ton’ en ‘les barriquades’ een term was die door wijnmakers werd gebruikt). Kortom, we zijn er maar druk mee.
Dat het nummer tot de verbeelding spreekt moge duidelijk zijn. Het is een bezwerende melodie en Maarten ’t Hart beschreef het al in zijn boek Mozart en de anderen. Ook Mensje van Keulen schrijft in haar boek Geheime dame;
‘Van beneden klinkt plotseling zulke mooie, ijle pianomuziek dat ik vlug en zo zacht mogelijk de trap afloop om er beter naar te kunnen luisteren. Het is aanstekelijke muziek, vrolijk en ritmisch als dansmuziek, maar met een melancholieke ondertoon en een melodie die niet duidelijk maakt waar ze naar toe wil. Het is of het door en door kan gaan, zonder de spanning te verliezen. Het is als een dodendans, een demonische dodendans.’
Rudy Kousbroek schreef over Les Barricades:
‘Het is de muziek van een panter die alsmaar heen en weer loopt in het hok waarin hij is opgesloten.’
Ik leerde het stuk kennen door het boek Imprimatur van het schrijversduo Monaldi & Sorti, wat daarmee wat mij betreft een grote aanrader is.
Het stuk is in talloze uitvoeringen te vinden maar is geschreven voor klavecimbel. Bovenstaande uitvoering van dirigente, componiste, blokfluitspeelster én klaveciniste Hanneke van Proosdij springt er voor mij uit door de prachtige klank van het instrument. Een vol, rond geluid en zeker in de lage tonen prachtig om te horen. Ook het tempo dat Van Proosdij aanhoudt vind ik een verademing. Het stuk wordt naar mijn mening vaak te gehaast gespeeld en hier krijgt het de ruimte om te ademen. Van Proosdij laat het instrument op het einde ook uitklinken en ik snap haar tevreden lach daarna.
- Quis hoc audiet? 